|
Abdullayev
Həsən
Məmmədbağır oğlu (20-08.1918-ci il, Culfa rayonunun Yaycı kəndi
-01.09.1993-cü il Bakı, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur) -
fizik. Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru. SSRİ Elmlər
Akademiyasının müxbir üzvü (1970). Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının akademiki. (1967; müxbir üzvü 1955). Azərbaycan
Respublikası əməkdar elm xadimi (1974). Azərbaycan Dövlət
mükafatı laureatı (1972). Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitunun
(indiki Azərbaycan Pedaqoji Universiteti) fızika-riyaziyyat
fakültəsini (1941) və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Fizika-Riyaziyyat İnstitunun aspiranturasını (1948) bitirmişdir.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fizika-Riyaziyyat (1950,
1957-58) və Fizika (1959-1968) institutlarının direktoru,
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası fızika-riyaziyyat və texnika
bölməsının akademik katibi (1968-1970) və Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyası prezidenti (1970-1983) olmuşdur. Abdullayev
selenin, tellurun, onların mürəkkəb birləşmələrinin və bunların
əsasında hazırlanan yarımkeçirici cihazların fizikası, selenin
bioloji proseslərdə rolunun tədqiqi sahəsində əsaslı elmi
təcrübələr qazanmışdır. Abdullayevin rəhbərliyi ilə bir sıra
cihazlar yeni fiziki prinsipdə işləyən uzunmüddətli elektrik
yaddaşlı cihazlar yaradılmışdır. Termoelektrik çeviricilər üçün
Abdullayevin aldığı yarımkeçirici materiala ABŞ və Fransanın
patentləri verilmişdir. O, Azərbaycanda yarımkeçiricilər
fizikası üzrə elmi məktəb yaratmışdır. Abdullayevin təşəbbüsü
ilə 1956-cı ildə Bakı Dövlət Universitetində yarımkeçiricilər
fizikası kafedrası təşkil edilmişdir. Abdullayev SSRİ Elmlər
Akademiyası Rəyasət Heyəti yanında "Yarımkeçiricilər
fizikası və
kimyası" elmi şurasının üzvü, respublika "Fizika
problemləri" elmi şurasının və "Bilik" Cəmiyyəti İdarə Heyətinin
sədri, elm və texnika sahəsində Azərbaycan Respublikası Dövlət
Mükafatları Komitəsinin sədri idi. 11 monoqrafıyanın, 300-dən
çox elmi əsərin, 40 ixtiranın müəllifidir. ABŞ (1961, 1972).
Fransa (1957, 1971, 1976), Böyük Britaniya (1962). Yaponiya
(1966), İsveç (1971) və s. ölkələrdə keçirilən beynəlxalq elmi
məclislərdə məruzələr etmiş, Türkiyədə (1974) yarımkeçiricilər
fizikasına dair mühazirələr oxumuşdur. Abdullayevin "Elektron
yarımkeçiriciləri və onların tətbiqi" (1952) kitabı
yarımkeçiricilər fizikası sahəsində Azərbaycan dilində nəşr
olunan ilk əsərdir. SSRİ Ali Sovetinin (8-11-ci çağırış)
deputatı olmuşdur. Lenin ordeni, Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni,
SSRİ Elmlər Akademiyasının S.İ.Vavİlov adına qızıl medalı ilə
təltif edilmişdir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fizika
İnstituna onun adı verilmişdir. İnstitutun binasının önündə onun
barelyefi olan xatirə lövhəsi vurulmuşdur, Naxçıvanda adına küçə
və məktəb var.
|
