|
Sidqi (Məhəmməd Tağı Kərbəlayi Səfər oğlu
Səfərovun təxəllüsü;
22.3.1854, Ordubad şəhəri
- 09.12.1903, Şərur rayonunun Qarabağlar
kəndi)
)
- maarifçi, pedaqoq, şair, publisist. Mədrəsə
təhsili almış, klassik şərq
poeziyasını və fəlsəfəsini mükəmməl öyrənmişdir.
Gəncliyində ticarətlə məşğul
olmuş, ailəsini dolandırmaq
üçün çayxana açmışdı;
çayxana, bir növ, ziyalıların,
ədəbiyyat həvəskarlarının toplaşdığı
mədəni mərkəz, qiraətxana rolu oynayırdı.
Sidqi Ordubadda "Əxtər" (1892, maarifçi ziyalı Hüseyn Sultan
Kəngərli ilə birgə), Naxçıvanda
isə "Tərbiyə" ("Məktəbi-Tərbiyə",
1894) məktəbi təsis etmiş,
xalq müəllimi kimi şöhrət qazanmış, ədəbi-mədəni tədbirlərin və
teatr tamaşalarının əsas
təşkilatçılarından
olmuşdur. Elmi-pedaqoji dəyərə malik yeddi
dərsliyin ("Nümuneyi-əxlaq",
"Töhfeyi-bənat, yainki
Qızlara hədiyyə", "Müxtəsər coğrafiya risaləsi" və s.)
müəllifidir (əlyazmaları
Azərbaycan Mlli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına
Əlyazmalar İnstitutunda saxlanır). Sidqi müntəzəm surətdə
bədii yaradıcılıqla da
məşğul olmuşdur. Ordubadda
fəaliyyət göstərən
"Əncüməni-şüəra" ədəbi
məclisinin fəal üzvlərindən idi. Pedaqoji fəaliyyəti
ilə bilavasitə bağlı olan ədəbi irsi qəzəllərdən
(300-dən çox), "Məsnəviyyati-mənəviyyə"
adlı irihəcmli mənzumədən, "Kəbb Nəsir" mənzum hekayətindən,
"Heykəli-insanə bir nəzər" ədəbi-fəlsəfı traktatından (1912-ci
ildə kitab halında çap edilmişdir), 20-dən çox hekayədən
ibarətdir. Sidqi Azərbaycan uşaq nəsrinin ilk
yetkin nümunələrini
yaratmışdır. "Məktəb hekayələri" kimi tanınan bu
əsərlərdə ("Məktəbə davam",
"Gözütox uşağın hekayəti",
"Yalançı uşaq", "Səxavətli
uşaq" və s.) o, özünün
maarifçilik ideyalarını, pedaqoji görüşlərini,
yüksək mənəvi-əxlaqi
keyfiyyətləri bədii şəkildə təbliğ etmişdir. Onun təşəbbüsü ilə
"Tərbiyə" məktəbində A.S.Puşkinin anadan
olmasının 100 illik yubileyi keçirilmiş (1899),
bu münasibətlə Sidqi məruzə etmişdir (1914-cü ildə
kitabça halında çapdan çıxmışdır). Sidqi publisistika
sahəsində də fəaliyyət göstərmiş,
"Tərcüman" (Baxçasaray), "Əxtər" (İstanbul),
"Həblülmətin" (Kəlkətə), "Kaspi"
(Bakı), "Nasiri" (Təbriz) və s. qəzetlərlə yaxından
əməkdaşlıq etmiş, ara-sıra məqalələr dərc
etdirmişdir. Ana dilində "Çıraq" adlı qəzet çıxarmaq
üçün təşəbbüs göstərmişdir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Görkəmli
pedaqoq, maarifçi və şair Məhəmməd Tağı Sidqinin 150 illik
yubileyinin keçirilməsi və xatirəsinin əbədiləşdirilməsi
haqqında” 11 mart 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə Naxçıvan
Dövlət Kukla Teatrına Məhəmməd Tağı Sidqinin adı verilmiş, onun
adını daşıyan Naxçıvan şəhər 4 nömrəli və Ordubad şəhər 1
nömrəli orta məktəblərində xatirə güşələrinin yaradılması,
seçilmiş şerlərinin nəşr olunması və digər tadbirlər nəzərdə
tutulmuşdur.
Məzarı
Naxçıvan şəhərindədir |
